طبق تحقیقات صورت گرفته، در بیشتر موارد خونریزی بر اثر ایجاد فشار هنگام اجابت مزاج، یبوست و یا اسهال مزمن رخ می دهد.
البته شدت و رنگ خونریزی که می تواند از قرمز روشن تا قهوه ای متغیر باشد، نکته مهمی است که باید به آن دقت کنید. اگر خونی که مشاهده می کنید به رنگ تیره باشد، احتمالا خونریزی از بخش های بالایی دستگاه گوارش مثل معده، مری یا روده است.
همچنین مشاهده خون قرمز روشن، نشان دهنده خونریزی در قسمت انتهایی دستگاه گوارش مثل رکتوم و مقعد است. با این حال وجود خون در مدفوع باید همیشه جدی گرفته شود و با مراجعه به پزشک بررسی‌های لازم روی آن صورت گیرد.
آشنایی با انواع خونریزی مقعد
همانطور که در بالا اشاره کردیم با توجه به اینکه منشأ خونریزی کدام بخش از دستگاه گوارش است می توان این عارضه را به سه نوع تقسیم کرد:
هماتوشزی: منشأ این خونریزی روده بزرگ است و چون فاصله مقعد تا روده بزرگ کم است، خونی که بیمار مشاهده می‌کند به رنگ قرمز روشن است. این نوع خونریزی معمولا شدید نیست و در داخل مدفوع یا بصورت جداگانه دیده می‌شود.
از علائم هماتوشزی که ممکن است بیمار تجربه کند شامل تب، درد شکم، تغییراتی در دفع مثل اسهال و غیره است.
ملنا: مشاهده مدفوع تیره و حتی سیاه رنگ، نشان دهنده خونریزی از بخش فوقانی دستگاه گوارش است. شدت این نوع خونریزی مقعدی معمولا بیشتر است و علت تغییر رنگ را می توان فاصله زیاد معده، مری یا روده کوچک تا مقعد دانست.
طی این فاصله، خون اکسیژن خود را از دست می دهد و به همین دلیل به رنگ تیره دفع می شود.
خون مخفی: در این حالت خون در مدفوع وجود دارد اما بیمار قادر به مشاهده آن نیست و تنها با آزمایش گایاک یا تست O.B می توان آن را تشخیص داد. این آزمایش معمولا برای افرادی که به دلیل کم خونی یا فقر آهن به پزشک مراجعه می کنند، تجویز می‌شود.
دلایل خونریزی مقعد یا خون در مدفوع
شایع ترین دلایل خونریزی از مقعد را می توان موارد زیر عنوان کرد:
شقاق یا زخم مقعد: به ایجاد یک زخم یا پارگی در پوست اطراف مقعد، شقاق یا فیشر گفته می شود. این عارضه علاوه بر خونریزی علائم دردناک دیگری مثل خارش، سوزش و التهاب هم به همراه دارد. بیماران معمولا به دلیل علائم آزاردهنده به دنبال سریع ترین راه برای درمان شقاق هستند.
بواسیر داخلی و خارجی: وقتی رگهای ناحیه مقعد دچار التهاب و تورم می شوند، فرد به هموروئید مبتلا شده است. شایع ترین نشانه هموروئید خونریزی از مقعد است. البته این عارضه علائم دردناک دیگری مثل برآمدگی در ناحیه مقعد، درد و التهاب هم به همراه دارد.
اسهال خونی: بدیهی است از جمله بیماری های بسیار شایعی که باعث خونریزی از مقعد می شود، میکروب ها و انگل ها هستند. اسهال های خونی که به دلیل این عوامل ایجاد می شوند معمولا سیر حادی دارند یعنی طی چند روز ایجاد می شود و فرد را دچار اسهال شدید همراه دفع خون می کند. اسهال خونی به راحتی قابل درمان بوده، به گونه ای که می توان با مصرف آنتی بیوتیک به نتیجه مطلوب دست یافت.
کولیت زخمی: یک بیماری خود ایمنی است که در آن مخاط روده بزرگ با هجوم سلول های دفاعی زخم شده و بیمار دچار درد شکم، اسهال و خونریزی می شود. این بیماری سیر مزمنی دارد و تا سال ها فرد را به مشکل می اندازد و بیمار باید دارو مصرف کند.
سرطان: به دلیل شیوع سرطان روده بزرگ و قابل علاج بودن آن هرگونه خونریزی از مقعد، نیازمند انجام کولونوسکوپی است تا پزشک از سلامت روده بزرگ مطمئن شود.
خوشبختانه در سال های اخیر با تحصیل تعداد زیادی از پزشکان در رشته فوق تخصصی گوارش انجام کولونوسکوپی کامل میسر شده است.
تاکید بر این نکته ضروری است که در صورت تشخیص زودرس سرطان کولون این بیماری با انجام جراحی کاملا درمان و باعث بهبود کامل بیمار و عمر طولانی او می شود و تنها راه تشخیص زودرس این بیماری انجام کولونوسکوپی کامل به دست یک پزشک ماهر است.
زخم معده: این زخم گوارشی که بر روی معده و روده کوچک تاثیر می گذارد، زمانی ایجاد می شود که لایه مخاطی معده کاهش می یابد و اسیدهای گوارشی باعث ایجاد زخم در آن می شوند. یکی از نشانه های این عارضه خونریزی مقعدی است.
زمان مراجعه به پزشک برای درمان خونریزی مقعدی
شایان ذکر است در سه مرحله می توان برای درمان به پزشک متخصص مراجعه کرد.
در صورت همراه بودن خونریزی مقعد با هر یک از علائم زیر، باید به صورت اورژانسی به پزشک مراجعه نمود.
– تنفس تند و سطحی
– سرگیجه یا چرخیدن سر پس از ایستادن
– تاری دید
– غش کردن
– گیجی
– حالت تهوع
– سردی، رطوبت و رنگ پریدگی پوست
– کاهش ادرار
اگر خونریزی مقعد دارای مشخصات زیر باشد، بهتر است در اولین فرصت ممکن به پزشک متخصص مراجعه نمائید.
– مداوم یا شدید
– همراه با درد یا انقباضات شدید شکمی
– همراه با درد مقعد
- اگر خونریزی مقعد بیش از یک یا دو روز طول بکشد و یا کم اما آزاردهنده باشد، به پزشک مراجعه کنید.
لازم به ذکر است که خونریزی مقعدی در افراد زیر چهل سال که علت خونریزی مقعدی آنها بنا به دلایلی مانند مدفوع سفت، شکاف مقعد یا مواردی از این دست است می توانند با استعمال پماد آنتی هموروئید به راحتی این عارضه را درمان نمایند.
پیشگیری و درمان خونریزی مقعدی در منزل
باید توجه داشت در صورت بروز خونریزی که منشا و یا علت آن بنا به دلایلی چون بیماری بواسیر باشد به راحتی در منزل می توان با رعایت نکات ذیل به درمان موثر و قطعی دست یافت، اما این در حالی است که اگر میزان خونریزی شدید باشد و یا اینکه به راحتی قطع نشود باید به پزشک مراجعه شود و این نوع درمان به هیچ وجه موثر نخواهد بود بلکه می تواند باعث وخیم شدن شرایط بیمار شود.
- استفاده از دستمال توالت: توصیه می‌شود از کاغذ توالت نرم دو لایه استفاده کنید، حتی اگر ناچار شوید با خودتان به محل کار ببرید. بعضی بیماران از انواع زبر و ارزان قیمت کاغذ توالت استفاده می کنند. همیشه با کاغذ توالت نرم خود را به آرامی خشک کنید.
- ناخن‌ها را کوتاه کنید: ناخن‌های بلند شاید مد روز باشند، ولی می‌توانند خطرناک هم باشند. یک بار خانمی را که دچار خونریزی شدید مقعد شده بود به بخش اورژانس آوردند. معلوم شد که هنگام پاک کردن خود بعد از اجابت مزاج، به‌طور اتفاقی با ناخن بلند یک رگ بواسیری را پاره کرده بود.
- مقعد را چرب کنید: چرب کردن مقعد پیش از اجابت مزاج، به دفع راحت مدفوع کمک می‌کند.
- توجه به نحوه غذا خوردن و نوع آن. غذای خود را به‌دقت بجوید و بدانید آنچه را که میخورید باید از مقعد شما خارج شود، حتی اگر نتوانید آن را هضم کنید. کمتر اتفاق می‌افتد، ولی اگر قطعه‌ای استخوان کوچک خورده شود، ممکن است هنگام عبور از مقعد باعث بریدگی، پارگی و خونریزی مقعد گردد.
- استفاده کافی از مایعات: روزانه شش تا هشت لیوان آب بخورید. آب باعث نرم شدن مدفوع و خروج آسان آن با حداقل زور زدن می‌شود. هرچه بیشتر زور بزنید، امکان خونریزی از مقعد بیشتر می‌شود.
- مصرف غذاهای فیبردار: توصیه می شود از میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات به میزان کافی استفاده شود چرا که این مهم باعث افزایش حجم مدفوع شده و در نتیجه مانع از ایجاد فشار به هنگام اجابت مزاج خواهد شد.
در پایان باید خاطر نشان کرد که یکی از روش های تشخیص خونریزی انجام کولونوسکوپی است که می توان با انجام این آزمایش به راحتی علت بروز خونریزی را تشخیص داد و سپس اقدام به درمان موثر نمود.
