آبسه مقعدی چیست؟ علائم و روش‌های درمان آبسه

بیماری آبسه مقعدی یکی از دلایل اصلی بروز فیستول و جزء بیماری های خطرناک نشیمن گاه محسوب می‌شود که ناشی از ایجاد دمل و تجمع چرک ناشی از عفونت در ناحیه اطراف مقعد و راست روده می‌باشد. به عبارت ساده تر به برآمدگی عفونی و پر از چرک نزدیک مقعد، آبسه مقعد گفته می‌شود.

آبسه مقعدی چیست؟

آبسه پری آنال یک توده جوش مانند پر از چرک است که در نزدیکی مقعد، رکتوم یا ناحیه پرینه (فضای بین اندام تناسلی و مقعد) یافت می‌شود. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از غدد مقعد مسدود و عفونی شود. چرک و مایع در غده مقعد جمع می‌شود و نتیجه آن یک آبسه بسیار دردناک در اطراف مقعد شما (سوراخ باسن) است.

غدد ترشح کننده مخاط زیادی در مقعد شما وجود دارد. هنگامی که یکی از این غدد مسدود شود، می‌تواند منجر به عفونت و تشکیل آبسه و تورم در ناحیه مقعد شود.

علت بروز آبسه مقعدی

آنچه مسلم است این بیماری در بیشتر موارد به دلیل وجود باکتری‌های شایع مانند استافیلوکوک و اشرشیاکولی در ناحیه مقعد بروز می‌کند. هر چند در مواردی عفونت های قارچی نیز می‌تواند زمینه ساز بروز آبسه مقعدی آنورکتال شود.
از سوی دیگر آبسه می‌تواند به علت عفونت حاد غده کوچک مقعد و به دنبال ورود باکتری و یا هرگونه جسم خارجى به بافت غده ایجاد شود، همچنین برخی شرایط خاص مانند کولیت یا سایر موارد التهابی روده کوچک، نیز احتمال بروز این عفونت را افزایش می‌دهد.

عواملی که ریسک ابتلا به آبسه افزایش می‌دهند

باید توجه داشت در بروز و یا تشدید بیماری آبسه مقعدی دلایل بسیاری دخیل هستند که شایع‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:

• افراد مبتلا به‌ بیماری‌ گوارشی‌: احتمال بروز آبسه مقعدی در این دسته از افراد بیش از سایرین می‌باشد.
• انجام تزریق‌ برای‌ درمان‌ بواسیر داخلی‌: متاسفانه انجام این مهم در نقش تاثیرگذاری در بروز بیماری مورد بحث دارد.
• آسیب‌ ناشی‌ از نوک‌ وسیله‌ تنقیه: ایجاد هر گونه آسیب و یا زخم در ناحیه مقعد می تواند باعث ایجاد عفونت و در نهایت بروز بیماری مذکور شود.‌
• زخم‌ ناشی از دفع‌ پوسته‌ تخم مرغ‌ یا استخوان‌ ماهی‌: این مهم می‌تواند باعث ایجاد زخم در ناحیه مقعد شود و در نهایت زمینه ساز بروز عفونت خواهد شد.
• جسم‌ خارجی‌: جسم خارجی امکان بروز زخم و سپس ایجاد عفونت در ناحیه مقعد می‌شود.
• بواسیر بیرون زده‌: این عامل می‌تواند باعث بروز زخم در ناحیه مقعد شود.

برای شناخت بیشتر این بیماری، می‌توانید مقاله بواسیر چیست و همچنین بهترین راه‌های درمان هموروئید را مطالعه کنید.

علائم آبسه مقعدی

جالب است بدانیم که بیماری آبسه مقعدی با علائم مختلفی همراه است. هر چند در این مجال باید یاد آور شد که به علت عدم مراجعه به موقع افراد به پزشک متخصص بنا به دلایلی مانند عدم آشنایی با بیماری یا مشابه بودن علائم آن با سایر بیماری‌های مقعدی، شناخت بیماری و نشانه‌های آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

چرا که مراجعه به موقع فرد به پزشک می‌تواند روند درمان را کوتاه و دستیابی به نتیجه مطلوب را هموار تر سازد، از این رو در ادامه به شرح علائم آبسه مقعدی خواهیم پرداخت:

• ایجاد احساس درد به‌ هنگام‌ اجابت‌ مزاج‌
• خستگی
• تب
• عرق شبانه
• یبوست یا حرکات دردناک روده
• ایجاد ورم‌ مقعد (در آبسه‌های‌ سطحی‌)
• توده یا بافت سخت دردناک در نزدیکی مقعد
• درد در قسمت پایین شکم
• خروج چرک و عفونت در نزدیکی مقعد یا باسن
• بروز درد نبضدار
• بوی بد مقعد

انواع آبسه مقعدی

همانگونه که می‌دانیم آبسه مقعدی را می‌توان بر اساس میزان بروز و گذشت زمان از ابتلا به بیماری به انواع مختلفی تقسیم بندی نمود.

آبسه سطحی: این نوع از آبسه در بیشتر موارد با درد شدید در لبه مقعد همراه خواهد بود، همچنین در این نوع از بیماری، محل آبسه گرم تر از سایر نقاط است و با قرمزی و التهاب بافت های اطراف نیز همراه می باشد.گفتنی است این نوع آبسه مقعدی، شایع‌ترین نوع آبسه‌های مقعدی هستند.

آبسه عمقی: این نوع از آبسه به دلیل نفوذ عفونت به قسمت‌های عمیق به این نام شناخته شده است در این درجه از بیماری آبسه مقعدی به تدریج متورم‌تر و دردناک‌تر می‌شود، به گونه ای که راه رفتن و نشستن برای بیمار مشکل خواهد شد. باید توجه داشت در این درجه از بیماری این احتمال وجود دارد که به طور ناخودآگاه دهانه آبسه باز شود و خون و عفونت از آن تخلیه شود که در این صورت (به دنبال تخلیه چرک) از میزان درد کاسته خواهد شد.

روش های پیشگیری از ابتلا به آبسه مقعد

همان گونه که می‌دانیم پیشگیری بر انجام درمان در هر بیماری ارجحیت دارد. بنابراین برای پیشگیری از ابتلا به آبسه و عفونت مقعدی توصیه می‌شود نکات بهداشتی و تغذیه ای لازم را انجام دهید تا شاید این موارد مانع از بروز آبسه مقعدی شد. لذا در ادامه به اختصار به موارد و یا نکات لازم اشاره خواهیم نمود:

• جلوگیری از ابتلا به یبوست
• بهداشت را در ناحیه مقعد و نواحی تناسلی خود رعایت کنید
• مدیریت هر گونه شرایط پزشکی که خطر ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، IBD (بیماری التهابی روده) را افزایش می دهد
• عدم ایجاد فشار به هنگام اجابت مزاج، زیرا ایجاد فشار می‌تواند باعث بروز زخم و یا آسیب به ناحیه مقعد شود
• عدم نشستن در محل مرطوب و خیس و سرد، برای پیشگیری از بروز عفونت ناحیه مقعد بهتر است این مهم رعایت شود
• پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی

بررسی نقش تغذیه در عدم بروز آبسه مقعدی

همانگونه که در قبل نیز اشاره شد، پیشگیری از ابتلا به یبوست در عدم بروز آبسه مقعدی نقش بسزایی را ایفا می‌کند. از این رو توصیه می‌شود نکات ذیل را رعایت کنید:

• استفاده از غذاهای فیبردار
• استفاده کافی از مایعات
• انجام فعالیت‌های بدنی مناسب
• استفاده از نان و غلات سبوس دار
• استفاده از میوه‌جات و سبزیجات

عوارض‌ احتمالی‌ از عدم درمان آبسه مقعدی

شایان ذکر است که عدم درمان به موقع آبسه مقعدی می تواند باعث گسترش علائم عفونت و حتی پخش شدن آن در سراسر بدن شود، همچنین در صورت پیشرفت بیماری، باید بافت های مرده در اطراف محل آبسه را برداشت. عوارض شایع این عارضه به شرح زیر است:

• احتمال‌ ایجاد فیستول‌ مقعدی‌ در صورت عدم انجام درمان به موقع و یا درمان مناسب
• آبسه‌های عود کننده (مدام عود می‌کند)
• عفونت یا سپسیس (یک عارضه تهدید کننده زندگی)

با مراجعه به مقاله فیستول چیست؟ با علت و علائم این عارضه آشنا می‌شوید و همچنین می‌توانید روش‌های درمان فیستول را هم در صفحه مربوطه مطالعه کنید.

درمان آبسه مقعدی

آبسه های پری آنال(آبسه اطراف مقعد) باید بلافاصله بعد از تشخیص، تخلیه شوند چرا که تاخیر در تخلیه آبسه می‌تواند باعث افزایش اثرات تخریبی آن و حتی گسترش بیماری شود. جالب است بدانیم که آبسه‌های مقعدی به ندرت بصورت خود به خود (طبیعی) تخلیه می‌شوند و معمولا باید فرد تحت عمل جراحی قرار بگیرد.
گفتنی است در صورت عدم جراحی به موقع، امکان سر باز کردن آبسه از یک ناحیه وجود دارد اما باید توجه داشت که اگر تخلیه از طریق جراحی صورت گیرد، در مرحله اول احتمال بروز سپتی سمی به میزان قابل توجه ای کاهش می‌یابد و از سوی دیگر نیز محل تخلیه آبسه توسط جراح انتخاب می‌شود که این مهم در تسریع روند درمان بسیار تاثیر گذار می‌باشد.

این در حالی است که چنانچه آبسه، به طور طبیعی سرباز کند ممکن است مجرای آن در یک محل نامناسب ایجاد شود که این مهم خود باعث بروز مشکلات بسیاری برای فرد می‌شود.

نقش دارو در درمان

آنچه مسلم است مصرف انواع آنتی بیوتیک می‌تواند در درمان آبسه مقعدی موثر واقع شود اما به تنهایی نمی‌تواند به عنوان یک روش درمانی تلقی شود. به عبارت ساده‌تر مصرف آنتی بیوتیک به هیچ وجه جایگزین تخلیه آبسه نیست، چرا که آنتی بیوتیک نمی‌تواند به عمق حفره آبسه نفوذ کند.

عمل جراحی آبسه مقعدی

آبسه‌های آنورکتال به ندرت خود به خود از بین می‌روند و همانگونه که در ابتدا نیز اشاره شد، تنها راه درمان آبسه مقعدی انجام جراحی و تخلیه کامل آن می‌باشد که البته از طریق روش‌های مختلف می‌توان آن را انجام داد.

اگر آبسه به خصوص عمیق باشد یا در بالای رکتوم واقع شده باشد، این روش باید در بیمارستان تحت بیهوشی عمومی انجام شود. عمل جراحی به طور کلی حدود ۳۰ دقیقه طول می کشد. ممکن است مقداری از چرک استخراج شده برای شناسایی باکتری عامل به آزمایشگاه فرستاده شود.

درمان آبسه مقعدی با لیزر

بدیهی است که امروزه انجام جراحی با استفاده از لیزر به دلیل مقرون به صرفه بودن و همچنین دستیابی به نتیجه مطلوب در مدت زمان کوتاه با استقبال بسیاری مواجه شده است، لذا در این فرصت به شرح اجمالی آن می‌پردازیم:
لازم به ذکر است که بهترین راه درمان آبسه با لیزر است که در این روش با استفاده از اشعه لیزر برشی در سطح این عارضه ایجاد کرده و سپس آن را درمان می‌کنند.
این روش درمانی را می‌توان در مطب یا کلینیک با استفاده از بی حس کننده‌های موضعی و همچنین بدون ایجاد احساس درد و خونریزی مقعد و تنها با صرف زمان کوتاه (در کمتر از یک ساعت) انجام داد.

در مورد عفونت‌های حادتر و یا افراد مبتلا به دیابت و همچنین افرادی که از مقاومت بدنی کمتری برخوردار هستند، توصیه می‌شود این عمل در کلینیک انجام شود، همچنین در مورد درمان آبسه‌های‌ پیشرفته تر به طور معمول از بیهوشی‌ عمومی‌ استفاده‌ خواهد شد.
آنچه مسلم است محل آبسه به هیچ وجه بعد از انجام جراحی، دوخته نمی‌شود و باز گذاشته می‌شود تا به تدریج و با گذشت زمان حفره آبسه بسته شود.

لذا در این مدت بیمار باید روزانه در چند نوبت از وان آب گرم استفاده کند و به گونه ای پانسمان نماید که گاز داخل حفره گذاشته شود تا از این طریق مانع بسته شدن انسزیون شود.

همچنین در بیشتر موارد بعد از لیزر آبسه، نیاز به تجویز آنتی بیوتیک وجود ندارد مگر آنکه سلولیت گسترده وجود داشته باشد و یا اینکه فرد از بیماری ضعف سیستم ایمنی بدن، دیابت و یا بیماری دریچه‌ای قلب برخوردار باشد.

مزایای استفاده از لیزر

روش لیزر آبسه در مقایسه با جراحی مزایای بسیاری دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت:

• در هنگام برش و برداشتن تگ پوستی، انتهای عصب بریده شده را ترمیم می‌کند و در نتیجه بیمار بعد از عمل درد نداشته یا درد بسیار کمی دارد
• لیزر بدون بیهوشی و با بی حسی موضعی در زمانی کمتر از نیم ساعت انجام می‌شود
• درمان آبسه با لیزر برخلاف جراحی، هیچگونه خطر و عوارضی ندارد
• احتمال بازگشت مجدد بیماری بعد از لیزر بسیار پایین است، زیرا لیزر به عمق آبسه نفوذ می‌کند و بصورت ریشه‌ای آن را درمان می‌کند.

مراقبت‌های لازم بعد از جراحی

• استفاده کمتر از توالت فرهنگی
• برای کاهش خونریزی و یا احساس درد و یا از بین رفتن آن توصیه می شود طی پنج تا ده روز اول بعد از انجام جراحی باید به پهلو نشسته و یا به پهلو خوابیده شود.
• عدم نشستن در محل های سفت و مرطوب
• پیشگیری از ابتلا به یبوست که این مهم را می توان با استفاده از رژیم غذایی مناسب، مصرف کافی مایعات مانند سوپ، شیر محقق نمود
• استفاده از سبزیجات و میوه جات مانند آلو، انجیر و برگه هلو
• رعایت کامل بهداشت: بدین منظور بعد از هر بار اجابت مزاج باید ناحیه مقعد را با آب ولرم شستشو نمود.
• استفاده از وان آب گرم در طول روز سه مرتبه و در هر بار به مدت ۱۰الی ۲۰ دقیقه داخل آن بنشینید و سپس محل را خشک کنید.
• عدم ایجاد فشار به هنگام انجام عمل دفع
• انجام پیاده روی
• عدم نشستن و یا ایستادن به مدت طولانی
• انجام عمل دفع در فواصل زمانی و عدم به تاخیر انداختن آن
• عدم استفاده از صابون‌های معطر
• استفاده از مسهل کننده‌ها برای پیشگیری از ابتلا به یبوست

گفتنی است اگر با گذشت سه هفته از انجام جراحی فرد بعد از اجابت مزاج هنوز خونریزی داشته باشد، جای هیچ نگرانی وجود ندارد چرا که با گذشت زمان این مهم نیز برطرف خواهد شد. اما چنانچه میزان خونریزی شدید باشد یا هنوز ادامه داشته باشد، توصیه می‌شود فرد در اولین فرصت ممکن به پزشک معالج خود مراجعه نماید.
به طور کلی در آبسه‌های پری آنال احتمال عود آبسه در همان محل وجود دارد و این در حالی است که احتمال بروز در مورد آبسه‌های ایسکیورکتال بیشتر از سایر موارد می‌باشد.