پماد هیدروکورتیزون برای چیست؟ کاربرد ها و عوارض

داروی هیدروکورتیزون (Hydrocortisone) نوعی داروی ضد التهاب و ضد خارش است، که در گروه داروهای کورتیکواستروئیدها یا همان کورتون قرار دارد. این دارو اغلب برای درمان خارش استفاده می‌شود، ولی در درمان بیماریهای زنانه، سوزش و گزش حشرات و … نیز کاربرد دارد. در ادامه به معرفی پماد هیدروکورتیزون برای درمان بواسیر، شقاق، مشکلات پوستی، سوختگی و قارچ و … می پردازیم :

پماد هیدروکورتیزون چیست ؟

پماد موضعی هیدروکورتیزون یا پماد تریامسینولون اِن اِن با هدف برطرف کردن علائم سیستمیک و اختلالات حاد و مزمن پوستی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو قادر است در کوتاه ترین زمان ممکن التهابات پوستی و جلدی را برطرف کند. 

هیدروکورتیزون نوعی استروئید ضعیف است که با تاثیر گذاری مستقیم بر سیستم ایمنی آن را تضعیف کرده و در تسکین خارش و درد بسیار موثر است.  دوز این دارو از ۰٫۱٪ (۱ میلی گرم هیدروکورتیزون در هر گرم) تا ۲٫۵٪ (۲۵ میلی گرم هیدروکورتیزون در هر گرم) متغییر است. هیدروکورتیزون در اشکال مختلف دارویی شامل قرص، آمپول و پماد تولید میشود.

کاربرد های هیدروکورتیزون 

از پماد هیدروکورتیزون برای برطرف کردن اختلالات پوستی استفاده می‌شود. اما از قرص هیدروکورتیزون جهت برطرف کردن کمبود هورمون کورتیزول نیز استفاده می کنند.

از مهمترین کاربردهای پماد هیدروکورتیزون ۱ درصد (۱%) می توانیم به این موارد اشاره کنیم : 

• کاهش التهاب پوست، قرمزی، خارش و سوزش
• درمان بیماریهای مقعدی ( بواسیر و شقاق)
• درمان درماتیت تماسی
• درمان اگزما
• درمان سوختگی سطحی  ( مثل سوختگی پوست نوزاد با پوشک)
• درمان گزش حشرات
• درمان بیماریهای التهابی روده ( کولیت)
• خارش ناحیه تناسلی
• ادرار سوختگی

پماد هیدروکورتیزون برای بواسیر

بیماری بواسیر یا همان هموروئید در اثر تورم و التهاب سیاهرگ های کانال مقعد و یا خارج از آن ایجاد می‌شود، و خارش و سوزش، درد و خونریزی از مقعد را به همراه دارد. یکی از دارو های مورد استفاده برای رفع علائم بواسیر پماد هیدروکورتیزون است. اگر چه این دارو قادر به رفع و درمان کامل این بیماری نیست! با این حال در کنترل خارش و سوزش مقعد موثر است.

پماد هیدروکورتیزون برای شقاق

بیماری شقاق یا فیشر از دیگر بیماریهای شایع مقعد است که تقریبا ۵۰ درصد جامعه برای یکبار هم که شده آن را تجربه می کنند. بیماری شقاق در اثر ترک و شکاف  عمیق ایجاد شده و با درد، سوزش و خونریزی از مقعد همراه است. این پماد در برخی موارد که شقاق عمق کمتری داشته موثر واقع شده و در کنترل درد ، سوزش شقاق موثر است. اما اگر بیماری پیشرفت زیادی داشته باشد و برای مدت طولانی با مصرف پماد درمان نشود، لازم است بیمار با یکی از روشهای جراحی درمان شود.

پماد هیدروکورتیزون برای دور چشم

یکی دیگر از کاربرد های این پماد درمان التهاب، سوزش و خارش دور چشم است. برای این منظور پماد هیدروکورتیزون چشمی تهیه کنید و در گوشه داخلی چشم بکشید، دقت کنید که پماد با پوست تماس نداشته باشد. مصرف این پماد برای بیماریهای عفونی گوش، بیماری های قارچی چشم و گوش، التهاب قرنیه ناشی از تبخال، سوراخ شدن پرده گوش، سل چشمی مناسب نیست. 

پماد هیدروکورتیزون برای پوست

از این دارو میتوان برای رفع انواع مشکلات پوست که باعث خارش و سوزش و التهاب و تورم می‌شوند، شامل نیش حشرات، گیاهان سمی، اگزما، درماتیت، آلرژی، بثورات پوستی، خارش بیرونی اندام تناسلی زنان، خارش مقعد و … استفاده نمود. 

پماد هیدروکورتیزون برای قارچ

از این دارو برای رفع قارچ های پوستی که باعث خارش، التهاب و پوسته پوسته شدن می‌‍شود، نیز استفاده می کنند. در برخی از موارد از این دارو برای رفع مشکلاتی مثل بیماری اگزما و یا پسوریازیس نیز استفاده می کنند. 

نحوه مصرف

این دارو بسته به اختلال مورد نظر بین ۱ تا ۴ بار در روز مورد استفاده قرار میگیرد. بهتر است در مورد دوز مناسب مصرف و تعداد دفعات مصرف در روز با پزشک مشورت کنید. از زیاده روی در مصرف دارو و یا مصرف آن برای دیگر مشکلات پوست خودداری کنید. 

معمولاً اثرات بهبودی، بعد از ۷ روز از مصرف دارو نمایان می‌شود، اگر در طی ۱۰ روز با مصرف دارو تغییراتی ایجاد نشد، مصرف آن را قطع کرده و با پزشک خود مشورت نمایید. 

برای مصرف پماد هیدروکورتیزون لایه نازکی از آن را روی ناحیه آسیب دیده قرار دهید و با آرامی ماساژ دهید تا جذب پوست شود. این دارو فقط برای استفاده روی پوست تهیه شده و باید از تماس آن با دهان و چشم خودداری کنید. همچنین بعد از مصرف دارو نیازی به پانسمان ناحیه نیست. همچنین اگر از این دارو برای رفع سوختگی پای کودک استفاده می کنید، از پوشاندن پای کودک با پوشک های پلاستیکی تنگ پرهیز کنید.

نحوه مصرف در مقعد

برای استفاده از این پماد و رفع اختلالات مقعد، باید اپلیکاتور مخصوص پماد را تهیه کنید. بعد از ضدعفونی کردن، اپلیکاتور را با پماد پر کنید و آن را به آرامی وارد مقعد کنید،  پیستون اپلیکاتور را فشار دهید تا پماد وارد مقعد شود. سپس اپلیکاتور را خارج کرده و از هم جدا کنید با آب گرم بشویید. بهتر است ۵ دقیقه دراز بکشید تا پماد در مقعد جذب شود.

عوارض جانبی

مصرف این  دارو به طور معمول عوارض جانبی جدی را ایجاد نمی‌کند، ولی ممکن است برای کودکان و افرادی که بیش از حد و یا به مدت طولانی از دارو استفاده میکنند، عوارض جانبی را به همراه داشته باشد. در مصرف تجربه علائم زیر فورا مصرف دارو را قطع کرده و با پزشک خود مشورت کنید : 

• خستگی غیر معمول/شدید
•  کاهش وزن
•  سردرد 
• تورم مچ پا 
• احساس تشنگی
• اختلالات بینایی 
• تکرر ادرار

این دارو بدون تهیه نسخه قابل خریداری است اما پزشکان توصیه میکنند، از مصرف خودسرانه دارو پرهیز و قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.

نحوه نگهداری 

این دارو را فقط در بسته بندی خود و به دور از نور آفتاب و رطوبت نگهداری کنید. همچنین این پماد باید در دمای اتاق نگهداری شده و از قرار دادن آن در یخچال بپرهیزید.

موارد منع مصرف 

افرادی با شرایط زیر باید از مصرف دارو پرهیز کرده و فقط با تایید پزشک آن را مصرف کنند : 

• کودکان زیر ۱۰ سال
• زنان باردار و شیرده (مشخص نیست این دارو از طریق شیر مادر یا بند ناف منتقل میشود یا خیر.)
• بیماران مبتلا به دیابت یا سندرم کوشینگ 
• سابقه حساسیت به کورتیکواستروئیدها یا کورتون ها
• در صورت وجود عفونت یا زخم

چه مدت از پماد هیدروکورتیزون استفاده کنیم ؟

مدت زمان مناسب استفاده از پماد بستگی به مشکل بیمار داشته و گاهی باید تا ۸ هفته نیز از دارو استفاده کرد. استفاده از این دارو برای نیش حشرات، سوختگی های سطحی  و درماتیت پوستی و بثورات ناشی از پوشک، در طی ۱ هفته اثر بخش خواهد بود. اما برای بیماری های پوستی طولانی مدت مثل اگزما گاهی لازم است تا چندین هفته از این دارو استفاده کرد. در صورتی که هیدروکورتیزون بدون نسخه خریداری کرده اید، بیش از یک هفته از آن استفاده نکنید.

فراموشی دوز مصرف دارو

در صورتی که یک دوز  مصرف دارو را فراموش کردید، نگران نباشید ، میتوانید به محض یادآوری مصرف کنید، مگر اینکه به دوز بعدی نزدیک باشد.

منبع : https://www.nhs.uk/medicines/hydrocortisone-skin-cream/

سوالات متداول پماد هیدروکورتیزون